Een aft, een pijnlijke witte zweer in de mond, kan worden veroorzaakt door stress. Of de verkeerde tandpasta. Of bepaalde voedingsmiddelen: tomaten, pinda’s, kaneel. Of een ijzertekort. Of een allergie. Of een nieuw recept. Of een onderliggende auto-immuunziekte.
Hoewel miljoenen mensen er elk jaar last van hebben, weten onderzoekers nog steeds niet veel over de oorzaak van deze zweren. Hierdoor blijven artsen en tandartsen gestrand terwijl ze detective spelen met hun patiënten, een checklist doorlopen en proberen te achterhalen welke van de meer dan een dozijn mogelijke triggers de kleine, knobbelige laesies zouden kunnen hebben veroorzaakt.
Die lijst is lang en bevat verschillende specialiteiten in de geneeskunde. Het omvat trauma aan de mond, stress, voeding, genetica, hormonen, allergieën, vitaminetekorten, auto-immuunziekten en gastro-intestinale aandoeningen. Diana V. Messadi, een professor aan de UCLA School of Dentistry, vertelde me dat aften multifactorieel zijn, waardoor ze moeilijk te bestuderen zijn. Koortslippen bieden daarentegen een veel netter verhaal: het zijn virale infecties (herpes simplex) en zijn daarom te behandelen met antivirale middelen. (Koortslippen zijn puistjesachtige blaren die zich meestal rond de lippen vormen, terwijl aften witte zweren zijn die in de mond voorkomen.)
Aften kunnen vrij in twee emmers worden gesorteerd. In emmer A bevinden zich de kleinste en meest voorkomende zweren, het soort dat iemand twee of drie keer per jaar kan krijgen. Deze zweren zijn helder, smerig en pijnlijk, waardoor het moeilijk wordt om te eten en te praten. Ze zijn meestal niet levensbedreigend. In emmer B zitten grotere kankers, meestal meer dan een centimeter breed. (Technisch gezien is er een derde emmer met herpetiforme of samengeklonterde zweren, maar dit type is zeldzaam.)
Groot of klein, sommige zweren houden verband met een onderliggende ziekte, zoals de ziekte van Crohn, Behçet, hiv/aids of coeliakie. In zekere zin worden deze gevallen beter begrepen: de zweren zijn een secundair effect van iets anders dat in het lichaam gebeurt, iets waar een arts op kan testen en identificeren.
De menselijke mond is een vreemde plek. Aften komen voor in wat het mondslijmvlies wordt genoemd, wat medische taal is voor de huid (het is niet echt huid) in de mond. Ook al zit het slijmvlies in je wangen verstopt, toch wordt het aan veel blootgesteld. De saus, merkt Nasim Fazel op, een voormalige UC Davis-professor die de slijmvliezenkliniek van de universiteit oprichtte, ‘is chemisch irriterend. Je smeert de saus niet op je huid. Maar mensen eten salsa en chips, noten en ander voedsel dat pittig, zuur of pittig is en het slijmvlies van de mond kan beschadigen. Sommige van deze wonden veranderen later in aften.
Omdat de mond vies is, blijven de witte bloedcellen daar graag; Andres Pinto, professor aan de tandheelkundige faculteit van Case Western Reserve University, vertelde me dat ze op deze manier snel kunnen reageren op een mogelijke infectie. Maar soms faalt dit bewakingssysteem en kan het lichaam zichzelf schade berokkenen. Aangenomen wordt dat dit deel uitmaakt van de oorzaak van typische aften, legde Pinto uit: Immuunontregeling is de “gemene deler” achter zweren. Ontsteking kan het lichaam helpen genezen, maar overmatige inflatie kan ervoor zorgen dat het slijmvlies scheurt, wat we zien als we naar ovaalvormige wonden kijken.
Afgezien daarvan zijn aften nog steeds idiopathisch, wat betekent dat artsen niet echt weten waarom ze voorkomen. Het immuunsysteem van het lichaam is diep gecompliceerd; zoals mijn collega Ed Yong in 2020 schreef, is het waar “intuïtie sterft”. “Het probleem met al deze immuungemedieerde aandoeningen is vaak dat we nog niet weten waarom ze ontstaan,” vertelde Alessandro Villa, hoofd orale geneeskunde aan het Miami Cancer Institute, me. “Uiteindelijk is het nog steeds een groot mysterie.”
Een ander slepend mysterie is waarom sommige mensen aan aften lijden terwijl anderen in onwetende gelukzaligheid leven, vrij van hun specifieke vorm van marteling. Genetica begint dat te helpen oplossen. “Met behulp van geavanceerde computers kunnen we daadwerkelijk detecteren welke genen geassocieerd zijn met wat we in onze mond zien,” vertelde Pinto me. “Wat ik net zei, is een grote stap”, voegde hij eraan toe. “Het heeft waarschijnlijk 30 jaar geduurd om die laatste zin te ontwikkelen.”
Er is meer onderzoek nodig om patiënten beter te kunnen behandelen, vooral degenen met ernstige of chronische zweren. Topische steroïden kunnen helpen, maar ze pakken de onderliggende oorzaken niet aan. Een FDA-woordvoerder vertelde me dat er geen door de FDA goedgekeurde receptopties beschikbaar zijn specifiek voor aften.
Relatief gezien hebben de Verenigde Staten niet veel gespecialiseerde toeleveranciers op dit gebied. Fazel, voorheen van UC Davis, is een zeldzame combinatie van tandarts en dermatoloog die soms patiënten met slopende gevallen ziet. “Ik gebruik dezelfde medicijnen die ik 10 jaar geleden gebruikte”, vertelde ze me. “Het is een beetje triest.”
Specialisten in de mondgeneeskunde zijn tandartsen die extra zijn opgeleid voor dergelijke aandoeningen. Maar slechts ongeveer 400 oefenen in de Verenigde Staten, schatte Pinto. Een vertegenwoordiger van de American Academy of Oral Medicine vertelde me dat de organisatie momenteel 281 actieve leden heeft (hoewel hij opmerkte dat er mogelijk andere niet-leden zijn die praktiseren). Fazel, van zijn kant, denkt dat dermatologen beter toegerust zijn om aften te behandelen, omdat tandartsen “de grote wapens niet kunnen voorschrijven”. (De ‘big shots’ zijn in dit geval medicijnen die het immuunsysteem moduleren om ontstekingen te kalmeren.) Zelfs als een patiënt de juiste leverancier te zien krijgt, is dat slechts de eerste stap. Ze zullen nog steeds de checklist moeten doorlopen om te proberen te bepalen wat hun triggers zijn, terwijl de grotere vraag wat de zweren daadwerkelijk veroorzaakt onbekend blijft.